Bước khởi đầu của lịch trình hình thành account thanh toán tập trung

Hoạt động nghiệp vụ tại KBNN tỉnh Yên Bái. Nguồn: internet Theo kế hoạch, nghiệp vụ TTĐTSP được triển khai theo từng thời đoạn ứng với từng hệ thống NHTM (Vietinbank, BIDV, Agribank, Vietcombank) và không cùng lúc với thời điểm triển khai mở mang nghiệp vụ thanh toán điện tử liên Ngân hàng (TTĐTLNH). Với kế hoạch như vậy thì trong từng giai đoạn triển khai sẽ đồng thời tồn tại hai hệ thống thanh toán cũ (phân tán) và mới (tụ hợp) và sẽ làm cho đường đi của dòng tiền vốn KBNN trở thành phức tạp. Một cơ chế quản lý và điều hành vốn KBNN cụ thể trong từng giai đoạn khai triển nghiệp vụ TTĐTSP là rất cần thiết để điều chỉnh dòng tiền vốn KBNN hoạt động thông thoáng, phục vụ tốt nhất cho các giao thiệp thu, chi qua các đơn vị KBNN. Thực trạng công tác thanh toán giữa KBNN cấp huyện và chi nhánh NHTM bây giờ bây giờ, đa số các giao tế thu, chi vốn KBNN qua account tiền gửi, chuyên thu của các KBNN cấp huyện mở tại các chi nhánh NHTM đang ở trình độ thủ công và phân tán. Hầu hết các đơn vị KBNN cấp huyện đang dùng phương thức tính sổ thủ công bằng hình thức giao nhận chứng từ giấy kèm bảng kê thanh toán với các chi nhánh NHTM. Phương thức tính sổ thủ công này làm chậm các giao tế chi thu qua KBNN cấp huyện, làm giảm tốc độ luân chuyển vốn KBNN và làm yếu sức mạnh thanh khoản của hệ thống KBNN. Mặt khác, đặc điểm mô hình tính sổ phân tán qua trương mục tiền gửi của các đơn vị KBNN cấp huyện mở tại các chi nhánh NHTM đã làm cho khả năng thanh khoản của từng đơn vị KBNN cấp huyện bị giới hạn trong khuôn khổ số dư hiện có trên trương mục tiền gửi Ngân hàng của đơn vị mình. Để bảo đảm khả năng thanh khoản cho từng đơn vị KBNN cấp huyện, KBNN cấp tỉnh (với sự ủy quyền của KBNN) phải thực hành cơ chế điều hòa vốn từ KBNN cấp huyện thừa vốn đến KBNN cấp huyện thiếu vốn (cả về không gian lẫn thời gian). Vì thế, khả năng thanh khoản của các đơn vị KBNN cấp huyện đang chịu ảnh hưởng không nhỏ bởi cơ chế điều hòa vốn này. Cần thiết phải tham gia thanh toán điện tử song phương Thực trạng nêu trên đã phản ảnh tình trạng tụt hậu chất lượng công tác thanh toán của các đơn vị KBNN cấp huyện so với các chi nhánh NHTM trên cùng địa bàn và tình trạng không đồng bộ với mô hình hội tụ của hệ thống thông báo quản lý ngân sách và kho bạc (TABMIS). Yêu cầu nâng cao chất lượng hệ thống tính sổ của KBNN cấp huyện để tạo thuận lợi cho việc thảo luận thông tin với hệ thống thanh toán của các chi nhánh NHTM, song song, để dễ dàng giao diện với hệ thống TABMIS đòi hỏi KBNN phải chuyển đổi hệ thống tính sổ với NHTM từ mô hình thủ công, phân tán hiện sang mô hình TTĐTSP, tụ hội. Một trong những điều kiện tiên quyết để thực hiện được TSA là hệ thống KBNN phải thực hiện thanh toán thông suốt với các hệ thống nhà băng, trong đó có TTĐTLNH với Ngân hàng quốc gia (NHNN) và TTĐTSP với các NHTM. Nên chi, dự TTĐTSP với các NHTM, một mặt để điện tử hóa các giao du thanh toán giữa các đơn vị KBNN cấp huyện và các chi nhánh NHTM, mặt khác được xem như là bước khởi đầu cho lịch trình tập trung vốn về KBNN, từng bước hình thành TSA, tạo điều kiện canh tân quản lý ngân quỹ an toàn và hiệu quả theo chiến lược phát triển KBNN đến năm 2020. Thanh toán điện tử song phương: ích lợi và thách thức TTĐTSP là hệ thống tính sổ điện tử giữa hệ thống KBNN với hệ thống NHTM duyệt account tiền gửi của KBNN (sở giao tiếp) mở tại trụ sở chính NHTM. Để tham gia TTĐTSP, các KBNN quận, huyện, thị xã, tỉnh thành thuộc tỉnh (gọi chung là KBNN cấp huyện) và sở giao tiếp KBNN mở tài khoản tính sổ (thay trương mục tiền gửi hiện giờ) tại chi nhánh và hội sở chính của NHTM trên cùng địa bàn để thực hiện các giao thiệp thu, chi qua trương mục tính sổ này và account chuyên thu (nếu có). Cuối ngày, sờ soạng các khoản thu, chi nảy trong ngày (tính từ sau giờ cut-off- time ngày làm việc hôm trước đến giờ cut-off-time của ngày làm việc hiện tại) của tài khoản tính sổ và trương mục chuyên thu của KBNN cấp huyện được kết chuyển (vế nợ, vế có riêng, không bù trừ) về trương mục tiền gửi của Sở giao du KBNN tại hội sở chính NHTM cùng hệ thống. Riêng vế nợ của tài khoản thanh toán được để lại số dư không lớn hơn hạn mức dư nợ do KBNN quy định cho từng KBNN cấp huyện trong từng thời kỳ. KBNN và NHTM tổ chức kết hợp TTĐTSP theo nguyên tắc kết nối và truyền, nhận thông báo, dữ liệu điện tử về các giao du thu, chi nảy sinh trên account thanh toán, account chuyên thu, account tiền gửi của các đơn vị KBNN tại các chi nhánh, trụ sở chính của hệ thống NHTM đó. Trường hợp KBNN cấp huyện chưa tham gia TTĐTSP thì các giao tiếp thu, chi của KBNN cấp huyện vẫn được thực hành phê duyệt account tiền gửi của KBNN cấp huyện tại chi nhánh NHTM theo quy trình tính sổ như bây chừ. Những ích lợi khi tham gia thanh toán điện tử song phương Các giao thiệp thu, chi qua các đơn vị KBNN (cấp huyện và sở giao du) được xử lý nhanh, xác thực và an toàn hơn: tham gia hệ thống TTĐTSP, các dữ liệu thu, chi qua các đơn vị KBNN (cấp huyện và sở giao thiệp) được truyền, nhận qua đường truyền dữ liệu điện tử (thay cho phương thức thanh toán giao, nhận chứng từ giấy bây giờ) nên các khoản thu (thu ngân sách quốc gia và thu khác) được tập hợp đầy đủ, kịp thời hơn; các đề nghị chi trả, thanh toán của các đơn vị giao thiệp (đơn vị dự toán, chủ đầu tư, các đơn vị giao tế khác) được bảo đảm thực hành chóng vánh, xác thực và an toàn hơn. Lợi ích từ điện tử hóa công tác thanh toán được miêu tả rõ qua việc tần tiện thời kì, công sức (nhập thủ công, giao nhận chứng từ giấy) của tính sổ viên KBNN, song song, rút ngắn thời kì xử lý các giao tiếp thu, chi của các đơn vị giao tế với KBNN. Nâng cao khả năng thanh khoản của các đơn vị KBNN cấp huyện: tham dự hệ thống TTĐTSP theo mô hình tập hợp, các giao tế thu, chi qua các đơn vị KBNN cấp huyện được hạch toán vào account tính sổ (thay thế tài khoản tiền gửi hiện thời), account chuyên thu (nếu có) tại chi nhánh NHTM và mọi chênh lệch thừa, thiếu vốn đều được tụ tập và điều hành tập trung tại trương mục tiền gửi của sở giao thiệp KBNN tại hội sở chính NHTM cùng hệ thống. Các đơn vị KBNN cấp huyện không còn phụ thuộc vào số dư trương mục tiền gửi nhà băng và cơ chế điều hành vốn của KBNN cấp tỉnh như giờ. Thành ra, khả năng thanh khoản của các đơn vị KBNN cấp huyện được nâng cao. Những thách thức khi tham dự TTĐTSP Mô hình tụ hội đòi hỏi tính sẵn sàng cao của hệ thống TTĐTSP: chuyển đổi từ mô hình phân tán sang mô hình giao hội tuy đem lại những lợi. Quan yếu như hợp nhất ứng dụng, tích hợp dữ liệu, tối ưu hóa phí khai triển, tương trợ và bảo trì hệ thống nhưng sẽ đặt ra đòi hỏi cao về tính sẵn sàng của hệ thống. Một sự cố xảy ra trong mô hình phân tán chỉ ảnh hưởng đến cục bộ của hệ thống nhưng trong mô hình hội tụ lại ảnh hưởng đến tất cả hệ thống. Vì thế, việc bảo đảm tính sẵn sàng của hệ thống và dữ liệu của hệ thống TTĐTSP là cực kỳ quan trọng, có ảnh hưởng lớn đối với hoạt động thanh toán của toàn hệ thống KBNN. - Hệ thống TTĐTSP đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa KBNN và NHTM: Kinh nghiệm cho thấy, việc triển khai thực hành các dự án công nghệ thông tin liên ngành thường gặp phải chướng ngại do sự khác biệt trong cơ chế hoạt động giữa các ngành và sự kết hợp chưa đồng bộ giữa các chủ thể tham dự ở các ngành khác nhau. Do vậy, sự phối hợp đồng bộ giữa KBNN và NHTM là đòi hỏi không thể thiếu cho việc triển khai thành công hệ thống TTĐTSP. - Hệ thống TTĐTSP đòi hỏi đổi mới lề lối, lề thói làm việc cũ: Thách thức chẳng thể tránh được và không thể xem thường trong quá trình chuyển đổi từ mô hình thanhtoán thủ công, phân tán sang mô hình tính sổ điện tử, tập trung là việc thay đổi những thói quen cũ vốn đã ăn sâu vào lề lối làm việc của đối ngũ cán bộ, công chức của các KBNN cấp huyện. Cơ chế điều hành vốn KBNN trong từng giai đoạn khai triển thanh toán điện tử song phương Theo kế hoạch xây dựng, khai triển các đề án, chính sách năm 2013 ban hành kèm theo quyết định 01/KBNN ngày 2/1/2013 của giám đốc điều hành KBNN và công văn 2095/KBNN-CNTT ngày 9/10/2013 của KBNN về việc thẩm tra chuẩn bị khai triển diện rộng TTĐTSP và phối hợp thu NSNN, các đơn vị KBNN cấp huyện trên toàn quốc sẽ bắt đầu tham dự TTĐTSP lần lượt với Ngân hàng Đầu tư Phát triển (BIDV) vào ngày 21/10/2013, nhà băng Công thương (Vietinbank) vào ngày 4/11/2013 và Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn (Agribank) vào khoảng đầu năm 2014. Riêng hệ thống TTĐTLNH sẽ được khai triển mở mang cho các KBNN cấp tỉnh dự kiến vào giữa năm 2014. Với kế hoạch như trên, trong từng giai đoạn triển khai sẽ song song tồn tại hai hệ thống thanh toán phân tán (cũ), giao hội (mới) và hình thành các nhóm KBNN ứng với các hệ thống tính sổ hội tụ và phân tán này. Cụ thể: giai đoạn từ nay đến cuối năm 2013 + Nhóm KBNN tính sổ tụ tập: Gồm các KBNN cấp huyện mở account thanh toán để tham dự TTĐTSP theo mô hình tụ tập với các chi nhánh NHTM thuộc hệ thống BIDV và hệ thống Vietinbank. Nhóm KBNN cấp huyện này không còn thuộc phạm vi quản lý và điều hành vốn của KBNN cấp tỉnh mà chịu sự quản lý và điều hành vốn tụ tập tại KBNN. + Nhóm KBNN thanh toán phân tán: Gồm các KBNN cấp huyện đang dự thanh toán theo mô hình thủ công, phân tán tại các chi nhánh NHTM thuộc hệ thống Agribank và các KBNN cấp tỉnh mở trương mục tiền gửi để tham dự thanh toán theo mô hình thanh toán bù trừ phân tán tại các chi nhánh NHNN tỉnh. Các KBNN cấp huyện thuộc nhóm này vẫn chịu sự quản lý và điều hành vốn của KBNN cấp tỉnh (theo ủy quyền của KBNN) và các KBNN cấp tỉnh vẫn chịu sự quản lý và điều hành vốn của KBNN. Ở giai đoạn này, cơ chế quản lý và điều hành vốn theo phương thức điều chuyển vốn từ đơn vị KBNN thừa vốn đến đơn vị KBNN thiếu vốn được thực hiện cho nhóm các KBNN tính sổ phân tán. Tuy nhiên, do không còn bao gồm các KBNN cấp huyện thuộc nhóm tính sổ tập hợp nên kế hoạch vốn của các KBNN cấp tỉnh sẽ thay đổi, kéo theo thay đổi định mức tồn ngân quỹ tối thiểu của từng KBNN cấp tỉnh. Tuổi 6 tháng đầu năm 2014 + Nhóm KBNN thanh toán tập trung: Bao gồm hồ hết các KBNN cấp huyện vì ở tuổi này hồ hết các KBNN cấp huyện đều tham dự TTĐTSP theo mô hình tập kết với các NHTM thuộc hệ thống BIDV, Vietinbank, Agribank. Nhóm KBNN cấp huyện này không còn thuộc khuôn khổ quản lý và điều hành vốn của KBNN cấp tỉnh mà chịu sự quản lý và điều hành vốn tập hợp tại KBNN. + Nhóm KBNN tính sổ phân tán: Gồm hồ hết các KBNN cấp tỉnh (trừ các KBNN cấp tỉnh đã thực hiện thí điểm TTĐTLNH theo mô hình tụ hợp với chi nhánh NHNN tỉnh) mở trương mục tiền gửi để tham gia tính sổ bù trừ theo mô hình phân tán tại các chi nhánh NHNN tỉnh. Các KBNN cấp tỉnh vẫn chịu sự quản lý và điều hành vốn của KBNN như hiện nhưng không còn quản lý và điều hành vốn KBNN cấp huyện trực thuộc. Cơ chế quản lý và điều hành vốn phân tán (theo phương thức điều chuyển vốn từ nơi thừa đến nơi thiếu) được KBNN thực hành đối với các KBNN cấp tỉnh. Các KBNN cấp huyện được KBNN quản lý vốn tụ tập tại các tài khoản tiền gửi của sở giao du KBNN tại trụ sở chính NHTM. Giai đoạn từ tháng 7/2014 trở đi bít tất các đơn vị KBNN đều đã tham dự thanh toán điện tử theo mô hình tụ tập với các hệ thống Ngân hàng. Các KBNN cấp tỉnh tham gia TTĐTLNH với hệ thống NHNN, các KBNN cấp huyện tham dự TTĐTSP với các hệ thống NHTM (BIDV, Vietinbank, Agribank). Cơ chế quản lý và điều hành vốn KBNN được chuyển từ mô hình quản lý phân tán sang mô hình quản lý giao hội, tạo tiện lợi cho việc hình thành account tính sổ tập hợp TSA, thực hiện chức năng quản lý ngân quỹ theo chiến lược phát triển KBNN đến năm 2020. ___________________ Tài liệu tham khảo : - Quyết định 01/QĐ-KBNN, ngày 2/1/2013, của giám đốc điều hành KBNN về việc ban hành kế hoạch khai triển nhiệm vụ năm 2013 của hệ thống KBNN. - Vắng tình hình và kế hoạch triển khai TTĐTSP tụ tập và TTĐTLNH, tài liệu họp giao ban Giám đốc KBNN, tháng 7/2013. - Quyết định 699/QĐ-KBNN, ngày 25/7/2013, của Tổng giám đốc KBNN về việc ban hành quy trình nghiệp vụ thử nghiệm TTĐTSP giữa KBNN và NHTM. - Chiến lược phát triển KBNN đến năm 2020; KBNN, Bộ Tài chính; Nhà xuất bản Tài chính; Hà Nội, năm 2008. Bài đăng trên Tạp chí Quản lý Ngân quỹ số 137